21 oktober 2020
De Blankaart in Woumen (West-Vlaanderen) is een belangrijk broedgebied voor reigers. Met een kolonie van blauwe reigers, lepelaars, kleine zilverreigers en grote zilverreigers mag het belang van dit natuurgebied niet worden onderschat. In 2020 werd hier voor het eerst ook een broedgeval van een koereiger vastgesteld.
De reigerkolonie in de Blankaart wordt jaarlijks nauwgezet opgevolgd. Aanvankelijk gebeurden de tellingen vanop de grond. Het opvolgen van de nesten bleek echter geen sinecure: de nesten worden steeds gebouwd in een wilgenbroekbos dat volledig is omringd door water. Waden doorheen dit wilgenbroekbos is lastig omwille van de verraderlijke veenbodem en een haast ondoordringbare vegetatie. Bovendien lijken de nesten van de verschillende reigersoorten goed op elkaar: ze worden bovenin de wilgenkoepels gebouwd van buigbare takjes. Vanaf de grond is het daarom niet evident om elk nest aan een specifieke soort toe te wijzen, tenzij de oudervogels op het nest kunnen worden waargenomen. Om de monitoring van de reigerkolonie vlotter te kunnen uitvoeren, worden observaties vanaf de grond aangevuld met luchtopnames die worden gemaakt vanuit een klein vliegtuigje of door het gebruik van drones.
Darmen ledigen als verdedigingsmechanisme
Omdat in het voorjaar 2020 een paartje koereigers in het gebied verbleef, werd tijdens de dronevluchten extra aandachtig gezocht naar nesten van deze soort. De eerste dronesessies bleven zonder resultaat. Guido Vandenbroucke, conservator van het gebied, voerde aanvullende tellingen uit vanaf de grond en kon zo toch een nestbouwend paartje koereigers ontdekken. Het nest werd nauwkeurig gelokaliseerd en werd opnieuw benaderd op 25 juni 2020. Toen konden twee jonge koereigers worden geringd.
Wanneer reigers worden vastgepakt, zullen die steeds – als verdedigingsmiddel – de volledige inhoud van hun darmstelsel ledigen en hun belager bedekken met uitgebraakt, half verteerd voedsel en uitwerpselen. Dit verdedigingsmechanisme is niet alleen behoorlijk efficiënt maar stelt onderzoekers ook in staat om de voedselecologie van reigers in kaart te brengen. In de uitgebraakte voedselresten kan worden vastgesteld wat de reigerkuikens als voedsel krijgen aangereikt. Jonge blauwe reigers braken meestal mollen, muizen, ratten en vissen uit. De twee koereigerkuikens gaven vooral sprinkhanen over, die door beide ouders in de bloemrijke hooilanden rondom de Blankaart waren opgepikt.
Eerst het Zwin, dan de Blankaart
Het is pas de eerste keer dat in de Blankaart een broedgeval van koereiger wordt vastgesteld. Een hoogdag voor de beheerders van dit natuurgebied en een mooie beloning voor alle natuurontwikkelingen die hier de laatste decennia werden uitgevoerd. Een primeur voor Vlaanderen is het echter niet: een eerste broedgeval werd vastgesteld in 1997 in het Zwin (Knokke). De koereigers werden er vermoedelijk aangetrokken door soortgenoten die destijds aanwezig waren in de vogelkooien van het Zwinpark. Tussen 1997-2002 kwamen er jaarlijks één of meerdere koppels tot broeden maar daarna duurde het dus tot 2020 vooraleer de soort opnieuw tot broeden kwam in Vlaanderen.
In Wallonië werden de eerste broedpogingen (twee nesten) vastgesteld in 2007 in de reigerkolonie van de moerassen van Harchies (Henegouwen). De eerste succesvolle broedgevallen vonden er plaats in 2008 (twee nesten). Deze gemengde broedkolonie is uniek in België, met nesten van blauwe reiger, lepelaar, kleine zilverreiger, grote zilverreiger, kwak en aalscholver. In 2019 liep het aantal nesten van koereiger er al op tot elf. In 2016 piekte de soort er met 21 geslaagde broedgevallen. Ook
in Ploegsteert worden in de broedperiode regelmatig koereigers opgemerkt. Deze vogels zijn afkomstig van de gemengde reigerkolonie van Hem à Armentières (Frankrijk).
Geslaagd broedgeval grote zilverreiger
Op 4 augustus 2020 werd de reigerkolonie van de Blankaart nogmaals grondig geteld. In totaal werden minstens 78 nesten van blauwe reiger, 11 nesten van lepelaar, 2 nesten van kleine zilverreiger en 1 nest van koereiger in de kolonie vastgesteld. Ook grote zilverreiger kwam in de omgeving tot broeden. Dit kon worden aangetoond door de aanwezigheid van volwassen grote zilverreigers in broedkleed gedurende het ganse broedseizoen en uitvliegende kuikens deze zomer. Na een eerder mislukte broedpoging van een paartje grote zilverreigers in de Verrebroekse plassen in 2006, zou dit dan het eerste geslaagde broedgeval van deze soort voor Vlaanderen zijn, al blijft het dus wel nog wachten op een broedgeval waarbij ook een nest met jongen wordt gevonden.
Tekst: Guido Vandenbroucke, Natuurpunt De Bron Foto’s: Johan Verbanck, Yves Baptiste