Natuurpunt mag zich sedert eind 2016 trotse eigenaar noemen van een natuurrijk grasland in Langemark. Het natte, laaggelegen prachtgebied ligt op een steenworp van ’t Bosseltje, het mooie gemeentelijke groengebied dat Natuurpunt Westland al enkele jaren beheert in Langemark-Poelkapelle. Beide stukjes natuur liggen in de vallei van de Steenbeek. Deze mooie beekvallei verbindt het heuvelende landschap van de Ieperboog met de aanzet van de IJzervallei en biedt nog veel kansen voor natuurontwikkeling, midden een uitgesproken agrarische regio.

 

Actief zoeken naar ‘natuurverbindingsgebieden’ met reële kansen op ecologische ontwikkeling is één van de doelstellingen van Natuurpunt De Bron en Natuurpunt Westland. De Sint-Elooismote was een ware ontdekking, een perceel dat op de biologische waarderingskaart als ‘zeer waardevol’ staat ingekleurd en op de 18de eeuwse Ferrariskaart ingetekend staat als een (toen al) eeuwenoude dubbel omwalde nederzetting.

Locatie: Langemark
Grootte: 2 ha 83 are
Toegankelijkheid: het Natuurpuntgebied is enkel onder begeleiding toegankelijk
Schoeisel: laarzen zijn aan te raden in nattere periodes
Rolstoelgebruikers: natuurgebied niet toegankelijk
Kinderwagens: natuurgebied moeilijk toegankelijk
Meer info: conservator Sofie Butaye
Gift: projectnummer 5586

Doneer

 

Een roze gloed van duizenden pinksterbloemen met mooie vlinders met oranje-witte vleugels kleurt in het voorjaar de weide. De Sint-Elooismote vormt een thuis voor oranjetipjes, salamanders, kikkers, rietgorzen, reigers, eenden, steenuilen en jagende kerkuilen.

 

Natuur- en geschiedkundige waarde

 

Op de Biologische Waarderingskaart wordt het centrale deel van het perceel als ‘biologisch zeer waardevol’ ingekleurd. De waterbiotoop van de grachten is van nature voedselrijk, eigen aan een beekvallei. De rest van het gebied omvat zowel waardevolle als minder waardevolle elementen: soortenarme maar wel permanente graslanden en kleine landschapselementen. Het gebied werd uitgebaat als graasweide maar is niet bemest. Door zijn lage ligging in de vallei van de Steenbeek, is het moerassig en doen de grachten dienst als natuurlijke waterbuffer. Hierdoor hebben de omliggende akkerpercelen veel minder waterlast te verduren.

Naast de hoge natuurwaarden, blijkt dit perceel ook historisch van belang te zijn. Vanuit de lucht valt meteen de 8-vormige gracht op in het midden van de weide. Daarrond lijken er ook nog meer grachten voor te komen. Deze 8-vorm gaat terug op een middeleeuwse site met een dubbele omwalling. Boerderijen met een walgracht werden minstens vanaf de late middeleeuwen (1200-1500) overal op het platteland opgericht. De gracht had meerdere functies: waterbeheersing, watervoorziening, afbakening voor dieren, etaleren van de sociale status of verdediging tegen ‘onlusten’. ‘De Sint-Elooismote’ ontstond als nederzetting met walgrachten en hoeve voor de heren van Sint-Elooi. De heerlijkheid was met een oppervlakte van 20 hectare eerder klein. Uit schetsen van landmeter Louis de Bersacques (1627-1628) weten we ook dat er twee landwegen naar de hoeve liepen. Naast één van deze wegen lag de Sint-Elooiskapel. Daarnaast valt het op hoe de

perceelindeling langs de beek tot op vandaag de dag hetzelfde bleef. Naast een mooi natuurdomein heeft Natuurpunt ook een mooi stuk erfgoed in handen dat nog niet al zijn geheimen heeft prijsgegeven.

Noodzaak van natuurverbindingsgebieden

 

In Vlaanderen zijn grote natuurlandschappen zeldzaam. In onze regio liggen enkele grotere aaneengesloten natuurgebieden in de zuidelijke Ieperboog, het Heuvelland en in de IJzer- en Handzamevallei. Op West-Vlaamse schaal zijn dit eerder groene eilandjes in de zee van een steeds intensiever wordend landbouwlandschap. Versnippering is één van de grote oorzaken voor de achteruitgang van de biodiversiteit. Minder mobiele soorten raken geïsoleerd en zijn niet meer in staat om zich te verplaatsen. Bewegingsruimte hebben dieren nodig om zich succesvol voort te planten, inteelt te vermijden, voedsel of beschutting te zoeken of nieuw geschikt leefgebied te vinden. Door (ook kleinere) gebieden met elkaar te verbinden, komen populaties opnieuw met elkaar in contact en kunnen verlaten gebieden opnieuw gekoloniseerd worden.

De provincies zijn bevoegd voor de afbakening van de natuurverbindingsgebieden. Voor de natte verbindingsgebieden is het netwerk van waterlopen en beekvalleien het logische uitgangspunt. De Steenbeekvallei kan geen mooier voorbeeld zijn van een natuurverbindingsgebied. Op het gewestplan werd het trouwens ingekleurd als landschappelijk waardevol agrarisch gebied. Binnen het Gemeentelijk Natuurontwikkelingsplan (GNOP) van Langemark werd het ook aangeduid als actiegebied en bij het Regionaal Landschap IJzer en Polder geniet de Steenbeekvallei de status van aandachtsgebied.

Samenwerking met de landbouw 

 

Sedert 2005 werden langs de beek al heel wat projecten gerealiseerd. Kleine hoekjes of gebiedjes werden beplant of ecologisch beheerd en vormen natuurlijke stapstenen in het agrarische landschap. Zo werd een eikenbosje aangeplant ter hoogte van de Melkweg en struiken en knotwilgen bij het bufferbekken. Het rioolwaterzuiveringsstation van Aquafin nabij Milcobel werd beplant en ingericht. Ook langs het jaagpad naar Sint-Juliaan werden bomen en een houtkant aangeplant. Het gemeentelijke domein ’t Bosseltje wordt beheerd door Natuurpunt en kers op de taart is de aankoop van ‘De Sint-Elooismote’.

De Steenbeekvallei ligt volledig binnen agrarisch gebied. Het behouden en versterken van de biodiversiteit kan dus enkel in goede samenwerking met de lokale landbouwers. De uitbouw van natuurverbindingen dient steeds de leefgewoontes en nodige biotopen van belangrijke doelsoorten als kamsalamander, geelgors of vleermuizen te ondersteunen. Het nieuwe natuurgebied ligt (niet toevallig?) binnen de perimeter van de actiezone die het Regionaal Landschap IJzer en Polder afbakende voor de kamsalamander. De bescherming van deze prachtige soort zal mee de inrichtingswerken in het gebied bepalen.

Kerkuilen jagen in volle duisternis op muizen en ratten en doen dit bij voorkeur in open landschappen. Hun prooien vinden weilanden en beekvalleien nu éénmaal reuzefijn om in te leven, zeker wanneer er voldoende ruigte, hagen en houtkanten zijn om zich te verstoppen. In De Sint-Elooismote werden al meerdere kerkuilen waargenomen. In de buurt installeerde de Kerkuilenwerkgroep de voorbije jaren trouwens al wat uilenbakken bij particulieren en landbouwers, mét resultaat. Alvast één soort bestaande uit verschillende koppels die baat zullen hebben bij deze aankoop!

De Sint-Elooismote, een gebied in volle verandering

 

De Sint-Elooismote maakt een transformatie van jewelste door. Het gebied is tijdens de zomer van 2017 compleet ondersteboven gehaald in functie van meer toekomstige biodiversiteit. Vanaf begin augustus keerde een graafmachine De Sint-Elooismote binnenstebuiten. Walgrachten zijn heruitgediept om amfibieën en waterplanten alle kansen te geven, de originele Sint-Elooismote is ingericht als droge ruigte waar insecten en vogels volop voedsel zullen vinden, het vroegere neerhof is ingericht als plas-dras voor steltlopers en overwinterende watervogels, een houtkant is aangeplant in functie van vogels, insecten en kleine zoogdieren, ... De randen zijn voorzien van knotwilgen en een houtkant bestaande uit streekeigen soorten. Een deel van het beheer gebeurt door begrazing met runderen binnen de nieuwe afrastering, een deel wordt gemaaid om op termijn een rijkere plantensoortrijkdom te ontwikkelen.